Kan dolaşımının sağlanması için uygulanan basınca tansiyon, bu basıncın normalden fazla olmasına hipertansiyon denir. İki çeşit tansiyon ölçülür. Büyük tansiyon (sistolik kan basıncı) ve küçük tansiyon (diyastolik kan basıncı). Büyük veya küçük tansiyondan birisinin yüksek olması hipertansiyon tanısı koymak için yeterlidir.
Normalde diyastolik tansiyon 80 mm civanın, sistolik tansiyon ise 120 mm civanın altındadır.
• Büyük tansiyonun140 mm civanın,
• Küçük tansiyonun ise 90 mm civanın üzerinde olması hipertansiyon olarak nitelendirilir.
Hem sistolik hem de diastolik kan basıncı yüksekliği aynı derecede önemlidir.
Hipertansiyonun Önemi
Hipertansiyon özellikle yaşlılarda çok yaygındır. Toplumdaki yaşlıların %60’ı tansiyon hastasıdır. Çoğu yaşlı hipertansiyon hastası olduğunun farkında değildir.
Hipertansiyon tansiyonun sayısal değerinin yüksek olması yanında, sakatlıklara ve ölümlere neden olan toplumsal bir sorundur. Hipertansiyon son derece sinsi bir hastalık olup hiç semptom vermeden böbrek, kalp, damar, beyin ve gözleri etkileyerek, kalp krizi, felç, görme kayıpları, böbrek yetmezliği ve ölümlere neden olur.
Hipertansiyonu olanların yalnızca %3’ünde tansiyonu yükselten bir hastalık saptanmıştır. Kalanlardan büyük ölçüde genetik ve yapısal faktörler sorumludur.
İleri yaş, erkek cinsiyet, fazla kilolu olma, diyabet, hareketsiz yaşam tarzı, alkol, sigara içimi ve aşırı tuz kullanımı hipertansiyon risk faktörleridir.
Tansiyon Ölçümü İle İlgili Pratik Bilgiler
Tansiyon ölçümü en az 15 dakika istirahattan sonra yapılmalıdır
Oturur pozisyonda, sırt destekli, ayaklar yere basar pozisyonda olmalıdır
Ölçümden önce sigara-çay-kahve içilmemelidir
Ölçülen koldaki kıyafetler tamamen sıyrılmış olmalı, kolu sıkmamalıdır
Kol altına destek konularak kalp hizasında tutulmalıdır
Ölçüm için dijital, civalı veya havalı tansiyon cihazları kullanılabilir.
Dijital cihazlar otomatik olarak ölçüm yaparlar. Çoğunlukla steteskop (dinleme aleti) ihtiyacı olmaz. Üst koldan veya bilekten de ölçüm yapanlar vardır. Havalı ve civalı cihazlarda sesleri dinlemek için steteskop da gereklidir. Bu nedenle evde ölçüm için dijital olanlar tercih edilebilir.
Hipertansiyon Tedavisi ve Takibi İle İlgili Bilgiler
Hipertansiyon tanısı alanlarda ilk yapılacak şey yaşam tarzı değişiklikleri yapmaktır. İlk adım, diyetteki tuzu azaltmak olmalıdır. Sigara ve alkol bırakılmalıdır. Ayrıca yağlı yiyeceklerden kaçınmak, diyetin meyve-sebze içeriğini arttırmak, varsa fazla kiloları vermek, fonksiyonel kısıtlılık yoksa düzenli spor yapmak (en basiti, haftada en az 3 gün, en az 30 dakika tempolu yürüyüş) tansiyonun normale dönmesine yardımcı olur.
Bu değişikliklere rağmen tansiyon istenen düzeylere inmezse doktor kontrolünde ilaç tedavisine geçilir. İlaçlar sadece doktor kontrolünde ve düzenli kullanılmalı, her gün aynı saatte alınmalıdır.
Bu hastalığın kronik (süreğen), hayatı tehdit eden bir durum olduğu unutulmamalıdır. Hasta hiçbir şikayeti olmasa bile hekimin önerdiği aralıklarla kontrollere gitmelidir. Hekime danışmadan ilacı kesmek, değiştirmek, başka ilaç eklemek doğru değildir. İlaçlar bağımlılık yapmaz, hayati organlara zarar vermez, aksine korur.
Kaynak: Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “Yaşlı Sağlığı Modülleri – Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi”
(Türk Geriatri Vakfı rehberin hazırlık çalışmasında görev almıştır)